sadrettin celal antel ne demek?

Sadrettin Celal Antel (1890-1954). Eğitimci, bilim insanı.

II. Meşrutiyet ve erken Cumhuriyet dönemlerinin önemli eğitim bilimcilerindendir. 1919'da İstanbul'da kurulan Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası'nın etkin bir üyesi idi. 1936 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Pedagoji profesörü oldu; üniversitede Pedagoji Kürsüsü'nün kuruluşunda ve gelişmesinde rol aldı.¹

Antel, öğretmen okulu ders kitapları, ilkokullar için ders kitapları, bilimsel araştırmalar, çeviriler, ders materyalleri, dergi yazıları yazarak ve değişik amaçlı zeka ve bilgi testleri geliştirerek Türkiye'de eğitime önemli katkılarda bulundu.² Tarih eğitiminin gelişmesine yönelik çalışmalara özel bir yer verdi. Tarih öğretiminde barışçı bir tarih anlayışını savundu. Çocuk edebiyatı alanında da eserler verdi.

Yaşamı

1890 yılında doğdu. Babası Darülfünun'da Deniz Ticaret Hukuku'na ilişkin çalışmalarıyla tanınan, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında Salih Paşa kabinesinde kısa süre Adliye Nazırı görevinde bulunmuş müderris Mehmet Celal Bey, annesi Emine Hanım'dır. Beş çocuklu ailenin en büyük evladıdır. Erkek kardeşleri İhsan Celal, Bursa'da kurduğu konserve fabrikası ile Türkiye'de konservecilik alanında hizmet etmiş bir iş insanı; Yusuf Kenan Bey avukat, Necip Celal tanınmış bir müzisyendir. Kız kardeşi Belkıs Celal Özdoğan, Türkiye'nin ilk kadın fizik profesörlerindendir.³ Aile, Soyadı Kanunu çıktıktan sonra aile dostları şair Yahya Kemal'in önerdiği, "memlekete ant içen" anlamındaki "Andel" ismini söyleyiş kolaylığı için "Antel" olarak değiştirerek soyadı olarak benimsedi.⁴

Sadrettin Celal, 1909'da Osmanlı Devleti'nin sağladığı yurt dışı öğrenim bursunu kazandı ve Fransa'ya gitti. "Saint-Cloud Yüksek Öğretmen Okulu"'ndan (Ecole Normale Superieure de Saint Cloud) mezun oldu ve Sorbonne Üniversitesi'nde sosyolog Émile Durkheim'in derslerini takip etti. Gustave Le Bon'un Les Lois Psychologiques de l’Évolution des Peuples (Kitleler Psikolojisi) kitabını Fuad Köprülü ile birlikte "Ruh-ül cemaat" adıyla çevirdi (1911). 1913'te yurda döndü.

Meslek ve siyaset yaşamı

Meslek yaşamının büyük bölümünü öğretmen yetiştiren okullarda geçirdi. İlk olarak Adana Darülmuallim Müdürlüğüne atanan Sadrettin Celal, ardından İstanbul'da çeşitli okullarda müdürlükler, Fransızca, pedagoji (o zamanki adıyla "Terbiye-i Etfal") ve felsefe öğretmenliği yaptı.⁵

Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası üyeliği

1919’da Ethem Nejat'ın sorumlu müdür olduğu Kurtuluş dergisinin yazı kadrosunda yer aldı. Derginin etrafında toplanan sol kesimden isimler Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası'nı kurdular. Sadreddin Celal kimi kaynaklara göre Son Osmanlı Mebusan Meclisi seçimlerine aday oldu ancak seçilemedi.⁶ Kurtuluş dergisinin işgal kuvvetlerince kapatılmasından sonra Aydınlık dergisini yayımlamaya başladılar.⁷ Sadreddin Celal, Aydınlık dergisinin sorumlu müdürü oldu.

20 Kasım 1922'de Komintern 4. Kongresi'ne katılmak için Sankt-Peterburg ve Moskova'ya gitti. Türkiye'den katılan yedi kişilik heyette yer alan Antel, kongrede "Orhan" takma adıyla söz aldı ve Türkiye hakkında bilgi verdi; partisinin, emperyalizm ile mücadele sürece Ankara hükûmeti'ni destekleme kararı aldığını belirtti.⁸ 1923’te Hıyanet-i Vataniye Kanunu'na göre tutuklandı ancak mahkeme tarafından beraat ettirildi.⁹

1924 yılında İstanbul Muallimler Cemiyeti Kongresi'ne katılan Sadrettin Celal, derneğin yönetmeliğiyle ilgili görüşme sırasında "dindar ve vatanperver" kelimelerinin derneğin amaçları arasından çıkartılmasını önerdi. Bu önerisi dönemin gazetelerine yansıdı; komünizm propagandası yaptığı şeklindede iddiaların ortaya çıkmasına neden oldu.¹⁰

Şubat 1925'te siyasi içerikli yazıları ve görüşlerinden dolayı İstiklal Mahkemesi'nde yargılandı. Takrir-i Sükûn Yasası'na göre tutuklandı ve 7 yıl hapis cezasına çarptırıldı. On sekiz ay tutuklu kaldı. Hapishane koşullarında 112 sayfalık bir makale yazdı ve bu çalışması "Maarif Teşkilatı Hakkında Bir Layiha" adıyla Bakanlık dergisinde yayımlandı.¹¹ 29 Ekim 1926'da siyasi tutuklular için Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla çıkarılan af yasasından yararlanarak serbest kaldı ve partiden ayrıldı.

Tercümanlık ve öğretmenlik

Bir yıl Talim ve Terbiye Dairesi'nde çevirmenlik yapan Antel, Maarif Vekaleti için "Decroly Usulü" adlı kitabı Fransızca'dan Türkçeye çevirdi. 1927’de İstanbul Kız Öğretmen Okulu'nda öğretmenlik yaptı; Yurttaşlık Bilgisi ve Psikoloji dersleri verdi. Bu sırada "Cumhuriyet Çocuklarına Sevimli Kıraat" adlı kitabını yayımladı. Ardından İstanbul Erkek Öğretmen Okulu’nda Psikoloji ve Pedagoji öğretmenliği yaptı. İstanbul Sultanahmet’te deneme okulu haline getirilen 44. İlkokulda Decroly Usulu'nü uyguladı. Bu okulda yaptığı uygulamaları uluslararası toplantılarda bildiri olarak sundu. Aynı dönemde "Pedagoji" adlı kitabını yazdı. Türkiye'de yeni harflerle basılmış ilk eğitim kitabı olan bu yapıt, öğretmen okullarında ders kitabı olarak okutuldu.

Tarihçi Jules Michelet'in eğitim anlayışını ve vatandaşlık eğitimi konusunda görüşlerini Yeni Terbiye ve Tedris Tekniği (1931) adlı kitabında detaylı olarak inceledi. Onun görüşlerinden hareketle, laik bayramların halkın eğitiminde önemini vurguladı.¹² 1932, 1935 ve 1937 yıllarında gerçekleşen Uluslararası Eğitim kongrelerine Türkiye temsilcisi olarak katıldı ve bildiriler sundu.¹³

Pedagoji Enstitüsü

29 Aralık 1936’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde Pedagoji Enstitüsü'ne atandı. Lisede öğretmenlik yapacaklara pedagoji sertifikası vermek için kurulan bu kurumda Umumi Didaktik dersini okuttu. Ders notlarını 1948-1952 yılları arasında "Umumi Didaktik adı ile yayımladı.

Pedagoji Enstitüsü'nde öğretmen olacaklara öğretim lisansı dersleri verilirken, tezli öğrencilere Sadrettin Celal Terbiyevi Rehberlik, Terviyevi İstatistik ve Terbiyede Ölçü dersleri vermektey ve tezlerini yönetmekteydi. Antel, Refref Çelebioğlu'nun "Liselerde Tarih Randımanı 1949-1950" adlı tezini yönetti. Bu tez, tarih öğretimi bakımından verimi üzerine bir tarama çalışmasıydı.

Antel, bu kurumda özellikle test geliştirme, tanınmış yabancı uzmanların hazırladıkları zeka testlerini Türkçeye uyarlama, 1950'lerde İstanbul Üniversitesi'ne giriş sınavlarının testle yapılması, ilkokullar için matematik testlerinin hazırlanması gibi birçok öncü çalışma yaptı.¹⁴

1938 yılında John Dewey'in "Yarının Mektepleri" adlı kitabını Türkçeye çevirdi. II. Dünya Savaşı yıllarında Zekeriya Sertel'in çıkardığı Tan gazetesinde Nazizm karşıtı ve Sovyet dış politikası lehine bazı yazılar yazdı.¹⁵ 1943 yılındaki II. Maarif Şurası'nda "barışçı tarih" anlayışı hakkında paylaştığı görüşleri nedeniyle devrin ileri gelen yöneticileri tarafından eleştirildi. 1944'te görevinden alınan Antel, Danıştay kararı ile görevine döndü ve 12 Şubat 1954'te ölümüne kadar bu görevini sürdürdü.

Eğitim anlayışı

Antel, Tedrisat-ı İbtidaiye Mecmuası, Sınıf Muallimi, Yaşamak İçin, Muallimler Mecmuası, Bizim Mecmua, Terbiye, Aydınlık gibi pek çok dergide eğitim ile ilgili düşüncelerini kaleme aldı. Bu yazılardan eğitimde ilerlemeci anlayışı benimsediği, politeknik bir eğitim anlayışına önem verdiği anlaşılmaktadır.¹⁶

Tarih öğretimi konusunda çocuklara öğretilmesi medeniyet tarihinin öğretilmesi gerektiği görüşünü benimsedi. Çocuklara yabancı düşmanlığı yerine; barışseverlik, insana ve emeğe saygı, yardımlaşma, adalet, hürriyet, gibi yüksek hislere bağlılık uyandırılması gerektiği savundu.¹⁷ Önemli çalışmalarından birisi "Tarih Ders Materyali: Tarih tombalası" adlı kitapçıktır. Sadrettin Celal, kronoloji kavramının öğrencilerde daha iyi gelişmesi için bu tombalayı geliştirmiştir. Ona göre öğretimi bireyselleştirmede bu tür oyunlar kullanışlıdır.¹⁸ 275-282), tarih materyallerine büyük önem vermiş; resimli okuma kitapları, tarihî haritalar, takvim ve kronoloji cetvelleri, resimli haritalar ve resimli kartlardan bahsetmiştir.

Tarih eğitimine ilişkin görüşlerini 1924’te yayımladığı "Muallimler Enternasyoneli ve Tarih Tedrisatı" başlıklı yazısında, 1926’daki Layihasında, Jules Michelet’in eğitim anlayışı (1931) yazısında, "'Tarih Ders Materyali: Tarih Tombalası*" (1941) adlı küçük kitapçıkta, 1943 yılında yaptığıII. Millî Eğitim Şura toplantısıkonuşmalarında, "*Umumi Didaktik''" kitabında açıklamıştır.¹⁹

Başlıca eserleri

Antel, pedagoji ve öğretim yöntemleri konusunda altı, ilkokul öğrencileri için on altı, test tekniği konusunda 13 kitap yazmış; Pedagoji Enstitüsü'nce çıkarılan "Pedagoji Bülteni"'nde beş inceleme yayımlamış; uluslararası kongrelere üç bildiri sunmuş, eğitim konusunda üç çeviri yapmış, üç dergi çıkarmış, başlıca meslek dergilerinde önemli yazılar yazmıştır. Öldüğünde de yayına hazır yedi kitabı vardı.²⁰ Eserlerinin başlıcaları şunlardır: